Pierwszym aspektem, który należy podkreślić, jest brak ogólnego zakazu uczestniczenia dzieci jako świadków w postępowaniu cywilnym, pomimo powszechnego przekonania przeciwnego. Jednakże, warto zwrócić uwagę na artykuł 259 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), który stwierdza, że „świadkami nie mogą być osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń”. Oznacza to, że decyzja o dopuszczeniu dziecka jako świadka zależy od oceny sądu, czy małoletni jest zdolny do prawidłowego zrozumienia określonych faktów. Brak jest określonej dolnej granicy wieku, która wykluczałaby dziecko jako świadka.
Uprawnienia dziecka jako świadka w procesie cywilnym Dziecku, traktowanemu jako pełnoprawny świadek, przysługuje także prawo do odmowy składania zeznań, szczególnie w przypadku, gdy ma ono pokrewieństwo ze stronami. Artykuł 261 § 1 k.p.c. stanowi, że „Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia.”
Warto również zaznaczyć, że pomimo ogólnego obowiązku złożenia świadectwa przed rozpoczęciem zeznań, nie dotyczy to małoletnich, którzy nie ukończyli 17 lat.
Ograniczenia przesłuchiwania dzieci w sądzie Niemniej jednak, w przypadku spraw związanych z rozwodem, separacją lub unieważnieniem małżeństwa, wprowadzono specjalne ograniczenia w art. 430 k.p.c., który mówi, że „Małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.” To ograniczenie jest bezwzględne, co oznacza, że nie może być ono uchylone ani przez dziecko, ani przez sąd, ani przez strony. To ograniczenie uniemożliwia przesłuchanie małoletnich dzieci w przypadku rozwodu.
Jednakże, kwestia praw dziecka w postępowaniu cywilnym nie jest jednoznaczna. Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1989 r., gwarantuje dziecku prawo do wypowiedzenia się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym dotyczącym jego spraw, bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela lub odpowiedniego organu, zgodnie z zasadami procedury prawa krajowego.
W odpowiedzi na to, polski system prawny wprowadził obowiązek wysłuchania małoletniego dziecka w sprawach dotyczących jego osoby ustanowiony w art. 216 1 k.p.c., który mówi: „sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.
Warto zauważyć, że ten przepis dotyczy nie tylko spraw niemajątkowych, ale także majątkowych. Decyzja o przesłuchaniu dziecka zależy od okoliczności danej sprawy, rozwoju umysłowego dziecka, jego stanu zdrowia i dojrzałości.
Podsumowując, prawo dziecka jako świadka w postępowaniu cywilnym jest złożone i zależy od wielu czynników, w tym od oceny sądu, stopnia rozwoju dziecka oraz rodzaju sprawy, w której jest ono zamieszczone. Jeśli potrzebujesz dobrego prawnika zgłoś się do Kancelarii Adwokackiej Kamilii Łukowicz.
